İsrail Sumud Filosu’na yönelik saldırıları nasıl düzenledi?

Eliot Higgins, Carlos Gonzales | Bellingcat | Tercüme: Mepa News

Gazze’ye giden Küresel Sumud Filosu’nun (GSF) iki gemisi 8 ve 9 Eylül tarihlerinde Tunus’taki Sidi Bou Said limanının dışında saldırıya uğradı.

Bellingcat her iki olayla ilgili görüntü ve fotoğrafları analiz etti. Görüşlerine başvurulan uzmanlar el yapımı yangın çıkarıcı mühimmat kullanılmış olabileceğine inanıyor. Cisimlerin izlediği yörünge ve ses kayıtları da bunların gemilerin üzerindeki bir hava platformundan atılmış olabileceğini düşündürüyor. Bu durum bir insansız hava aracı gördüklerini iddia eden tanık ifadeleriyle örtüşse de, saldırılarda kullanılan cihazın doğrulanması için daha fazla kanıta ihtiyaç duyuluyor.

İlk saldırı yerel saatle gece yarısı civarında gerçekleşti ve Aile Teknesi olarak adlandırılan öncü gemiyi hedef aldı. GSF’nin resmi açıklamasında Aile Teknesi’nin “Tunus sularında bir drone tarafından vurulduğu” ve “ana güvertede ve güverte altı deposunda yangına neden olduğu” belirtildi. Altı yolcu ve mürettebat yangını söndürmeyi başardı. Herhangi bir yaralanma ya da önemli bir hasar rapor edilmedi.

Tunus resmi kaynakları ilk olarak “herhangi bir düşmanca eylem veya dış hedefleme olduğuna dair bir kanıt bulunmadığını” söyledi. Ülkenin Ulusal Muhafızları tarafından Facebook’ta yayınlanan bir açıklamada, ilk incelemelerin yangının can yeleklerinden birinde “çakmak veya sigara izmariti sonucu çıktığını gösterdiği” belirtildi. Bellingcat Tunuslu yetkililere bir soru gönderdi, ancak yayın sırasında bir yanıt alamadı. Tunus İçişleri Bakanlığı 10 Eylül akşamı bir açıklama yayınlayarak “dün Sidi Bou Said limanına yanaşan bir gemide meydana gelen olayın önceden planlanmış bir saldırı olduğunu” söyledi.

GSF, Alma adlı başka bir teknenin 9 Eylül’de, yerel saatle gece yarısından kısa bir süre sonra, ilk olaydan yaklaşık 24 saat sonra ikinci bir saldırıya uğradığını bildirdi. Aile Teknesi’ne isabet edene benzer bir şekilde düşen yangın çıkarıcı mühimmatı gösteren bir video yayınladılar. Alma’nın mürettebatı yangını söndürmeyi başardı. Herhangi bir yaralanma rapor edilmedi ve hasar hafif oluştu.

İlk saldırı: Açık kaynakların ortaya çıkardıkları

İlk saldırının ardından GSF, Aile Teknesi’ne düşen yangın çıkarıcı bir mühimmatı gösteren, başka bir gemiden kaydedilmiş bir video da dahil olmak üzere birkaç video yayınladı. Cisim, daha büyük bir alev kütlesine dönüşüp güverteye çarpmadan önce teknenin en yüksek noktası olan direğinin üzerinde tutuşuyor. Görsel kanıtlar, ülkenin Ulusal Muhafızları tarafından yayınlanan açıklamayla çelişiyor gibi görünüyor.

İncelenen görüntülerde herhangi bir yüksek yapı ya da yüksek konum görülmediği için cisim bir hava platformundan atılmış olmalı.

Küresel Sumud Filosu tarafından yayınlanan ve Aile Teknesi’nin üzerine düşen alevli cismi gösteren ekran görüntüleri. Cisim geminin en yüksek noktasından daha yüksek bir noktada tutuşuyor. (Kaynak: Instagram/Küresel Sumud Filosu)

Görgü tanıklarının ifadeleri saldırının hava kaynaklı olduğunu destekliyor. Portekiz vatandaşı Miguel Duarte Aile Gemisi’ndeydi. Gemiye yerleştirilmiş bir kameradan alınan bir videoda, kıç güvertenin bir görüntüsünü gösterirken ve kamera dışında bir patlama meydana gelmeden kısa bir süre önce yukarıya bakarken görülebiliyor. Yaptığı açıklamada başının “yaklaşık 4 metre üzerinde net bir şekilde bir drone gördüğünü” söyledi. Bellingcat’e cismi çok gürültülü, yaklaşık yarım metre genişliğinde kare bir drone olarak tanımladı.

Duarte ayrıca mühimmatın doğrudan bir yığın can yeleğinin üzerine düştüğünü söyledi. Teknenin boyası hasar gördü, ancak çelik erimedi. Bellingcat bu saldırıyı belgeleyen mevcut açık kaynaklardan herhangi bir mühimmat kalıntısı tespit edemedi..

Ancak Bellingcat, saldırıda el yapımı bir yangın çıkarıcı cisim kullanıldığı ve bunun bir hava platformundan atıldığı konusunda hemfikir görünen iki bağımsız uzmanla temasa geçti.

Yangın çıkarıcı mühimmatın Aile Teknesi’ne düştüğü yerde yanmış can yelekleri. (Kaynak: Facebook/العشرية السوداء)

Silahlanma Araştırma Hizmetleri’nden (ARES) Dr. N.R. Jenzen-Jones şunları söyledi:

“Videolarda söz konusu geminin güvertesine düşen yangın çıkarıcı bir cisim görülüyor. Kamuoyundaki bazı gözlemlerin aksine, bunun patlayıcı bir mühimmat olduğunu gösteren hiçbir şey yok.”

Dr. Jenzen-Jones, eldeki görüntülerin sınırlı olmasının şu anda bir tanımlama yapılmasını engellediğini, ancak yangın çıkarıcı nesnenin “askeri bir yangın çıkarıcı mühimmat, sivil bir nesne (işaret fişeği gibi) veya el yapımı bir cihaz olabileceğini” söyledi.

Dr. Jenzen-Jones ayrıca “bazı videolardaki sesin, İHA veya hafif uçak gibi uçan bir nesnenin nesneyi tepeden düşürmüş olabileceğini düşündürdüğünü, ancak buna dair kesin bir kanıt olmadığını ve sesin tesadüfi olabileceğini” söyledi.

Şu anda silah endüstrisi için danışmanlık yapan emekli bir albay olan Petro Pyatakov, Bellingcat’e videolar üzerine yaptığı yorumda “100-130 metreden atılan el yapımı bir yangın mermisine benziyor. Roket motoru ya da top mermisi gibi sesler yok, sadece düşük bir patlama etkisi var, Molotof kokteyli gibi ateşleyicisi olan yangın çıkarıcı bir madde var.” dedi.

Video görüntüsünden elde edilen ses de arka planda bir drone ile uyumlu görünen bir sesin varlığını ortaya koyuyor.

Bellingcat, Tarentum Consulting LLC’nin sahibi ve insansız hava araçları konusunda uzman olan Faine Greenwood’dan videoyu incelemesini istedi. Faine görüntüleri izledikten sonra şunları söyledi:

“Bunun bir drone olduğunu kesin olarak söylemek çok zor, çünkü gerçekten görme şansımız yok. Ancak kaydedilen sesin niteliği, atılan patlayıcının yörüngesi (bu videoda görüldüğü gibi) ve teknenin kıyı şeridine/limana bilinen yakınlığı bana bunun bir tür drone saldırısı olduğunu düşündürüyor, muhtemelen sabit bir kanatla değil çok rotorlu tipi bir platformla gerçekleştirilmiş.”

Küresel bir gemi takip veri tabanı olan MarineTraffic, Aile Teknesi’nin olay sırasında karaya yaklaşık 1.62 kilometre mesafede demirli olduğunu gösteriyor.

İkinci saldırı

9 Eylül’de GSF bu kez Alma’yı hedef alan ikinci bir saldırı rapor etti. Mürettebat bir insansız hava aracının geminin üzerinde dolaştığını gördüklerini ve bunun ardından Aile Teknesi’ne isabet edene benzer bir yangın çıkarıcı mühimmat attığını belirttiler. Mürettebat yangını söndürmeyi başardı ve herhangi bir yaralanma olmadı ve sadece küçük bir hasar meydana geldi.

Küresel Sumud Filosu tarafından yayınlanan ve Alma’ya düşen yangın çıkarıcı cismi gösteren videodan ekran görüntüleri. Çerçeveler görünme sırasına göre numaralandırılmıştır. (Kaynak: Instagram/Küresel Sumud Filosu)

GSF, yangın çıkarıcı mühimmatın geminin arka tarafına indiğini ve Aile Teknesi’ne yapılan saldırıya benzer şekilde kamerayı aşırı satüre eden bir ateş topuna dönüştüğünü gösteren bir video yayınladı. Kamera artık aşırı satüre olmadığında, güvertedekiler tarafından söndürülmeden önce güvertede yanan bir ateş görülüyor.

Aile Teknesi (solda) ve Alma’ya (sağda) düşen yangın çıkarıcı mühimmatları gösteren videoların karşılaştırması. (Kaynak: Instagram/Küresel Sumud Filosu; Instagram/Tony La Piccirella)

Alma’ya düşen yangın çıkarıcı mühimmat, Aile Teknesi’ne yapılan ilk saldırıda görülenle aynı tipte görünüyor. Her ikisi de aynı yörüngeyi takip ediyor gibi görünüyor, düşerken benzer bir alevlenme görüntüsüne sahipler ve her ikisi de çarpma anında kameraları aşırı satüre eden ateş topları oluşturuyor.

Aile Teknesi’ne yapılan saldırının aksine, Alma olayından sonra mühimmat kalıntıları bulundu ve görüntüler GSF tarafından paylaşıldı.

GSF ile seyahat eden bir gazeteci olan Mauricio Morales, Alma saldırısından sonra ele geçirilen kalıntıların bir fotoğrafını Al Jazeera ‘ye gönderdi. Fotoğrafta bir dokumaya ya da torbaya bağlı bir bomba görülüyor.

Alma’da bulunan mühimmat kalıntıları, yanmış bir dokuma veya çanta kalıntısına tutturulmuş ve tokası görülebilen bir el bombasını gösteriyor. (Kaynak: Mauricio Morales/Al Jazeera)

Fotoğraf arka tarafta, yangın çıkarıcı mühimmatın gemiye çarptığı yerin yakınında çekilmiş.

Alma’da mühimmat kalıntılarının fotoğraflandığı yeri gösteren görsel. (Kaynak: Instagram/Küresel Sumud Filosu; Mauricio Morales/Al Jazeera)

El bombası, ABD ve İsrail de dahil olmak üzere Batılı ordular tarafından kullanılan duman ya da termit bombalarının görünümüne benziyor.

Solda: Alma gemisinde bulunan kalıntıların fotoğrafı, el bombasının etrafında bir kutu var. Bu resim orijinalinden çevrildi. Ortada: Bir ABD AN-M14 termit el bombasının referans görüntüsü. Sağda: İsrail sis bombası. (Kaynak: Mauricioro Morales/Al Jazeera; Havacı 1. Sınıf Brooke Moeder/DVIDS; İsrail Polisi)

Bellingcat görüntü ve fotoğrafları Silahlanma Araştırma Hizmetleri’nden mühimmat uzmanı Dr. N.R. Jenzen-Jones’a gösterdi. Jenzen-Jones şöyle söyledi:

“Normalde erimiş sentetik bir torba ya da poşet kalıntıları arasında, normalde elle atılan bir mühimmat olduğu görülüyor. Bu bir yangın bombası ya da muhtemelen çantada tutulan yangın çıkarıcı bir bileşimi ateşlemek için kullanılan bir sis bombası olabilir. El bombasının emniyet pimi ve emniyet manivelası yok gibi görünüyor, bu da el bombasının aktif olduğunu ve çalışabildiğini gösteriyor.”

Termit bombaları ve sis bombaları benzer yapıdalar ve genel dış görünüşleri aynı. Yukarıdaki referans resimde bir ABD AN-M14 termit bombası kırmızıya boyanmış olsa da, renkler termit bombası üreticileri arasında farklılık gösteriyor.

Sol ve sağda: Alma gemisinde ele geçirilen el bombası. Ortada: İsrail sis bombası. Görülen el bombası tapası İsrail el bombası tapalarının yapısıyla uyumlu, ancak uzmanlara göre bu özellikler hususi değil. Alma’da bulunan el bombasının benzer bir yeşil boyaya sahip olduğu görülüyor. Ayrık pim için çevresel koruma beyaz daire içine alınmış. Emniyet piminin dış klipsi kırmızı ile daire içine alınmış. (Kaynak: Mauricio Morales/Al Jazeera; İsrail Polisi; Facebook/العشرية السوداء)

Dr Jenzen-Jones ayrıca şunları söyledi:

“Tapa, emniyet pimi halka çekişi için harici bir klipsin yanı sıra ayrık pim için çevresel korumaya sahip. Bu özellikler İsrail el bombalarının bazı modellerinde yaygın, ancak hususi değil. Daha iyi görüntüler muhtemelen önemli teşhis ayrıntılarını, hatta mühimmatın gövdesindeki işaret kalıntılarını ortaya çıkaracaktır.”

BM Özel Raportörü Francesca Albanese , el bombası ve bağlı dokumanın ek bir fotoğrafını yayınladı. (Kaynak: X/Francesca Albanese)

Elde bulunan görüntülerden bombanın termit mi yoksa duman bombası mı olduğu tam olarak tespit edilememekle birlikte, Aile Teknesi ve Alma’ya isabet eden yangın çıkarıcı mühimmatın özellikleri, yangın çıkarıcı bir bileşimin kullanıldığını açıkça gösteriyor.

Yangın bombaları tipik olarak termit ya da benzer bir yangın çıkarıcı bileşimle doldurulur. Forbes’un yakın tarihli bir raporuna göre termit zırhlı hedeflere ya da personele karşı patlayıcı mühimmatlar kadar etkili değil. Yanıcı hedeflere karşı ise çok etkili.

Yangın çıkarıcı mühimmatlar için çok sayıda görsel referans var. Örneğin, Ukrayna-Rusya savaşı, düşman mevzileri üzerinde uçarken yanan termit veya diğer yangın çıkarıcı mühimmatlara sahip insansız hava araçlarının birçok videosunu ortaya çıkardı.

Benzer yangın çıkarıcı mühimmatlar Gazze’de de kullanıldı. Tüm bunlar Aile Teknesi ve Alma’ya yapılan saldırılarda kullanılan yangın çıkarıcı mühimmatlarla uyumlu bir şekilde yanıyor.

Aile Teknesi ve Alma’ya yapılan saldırılardan ve Gazze’deki yangın çıkarıcı mühimmat saldırılarından görüntüler. (Kaynak: Instagram/Küresel Sumud Filosu; Instagram/Ibrahim Salem; Instagram/Hani Abu Rezeq; Instagram/Tony La Piccirella)

Tunus İçişleri Bakanlığı 10 Eylül akşamı bir açıklama yayınlayarak “dün Sidi Bou Said limanına yanaşan bir gemide meydana gelen” olayı “önceden planlanmış bir saldırı” olarak niteledi. Bakanlık, saldırıyı planlayan ve gerçekleştiren sorumluların tespit edilmesi için soruşturma başlatıldığını duyurdu.

Bellingcat’te yayınlanan bu analiz Mepa News okurları için Türkçeleştirilmiştir.